محمد مصدق نخستین نخبه ایرانی که مدرک دکترایش را از دانشگاه لوزان سوییس گرفت و به ایران برگشت تا رسالت خود را به انجام برساند در بازگشت مدتی در دانشگاه علوم سیاسی به تدریس پرداخت سپس به فرمانداری استان فارس رسید و مدتی به مقام وزیر دارایی و مدتی هم وزیر امور خارجه کشور شد اما با به سلطنت رسیدن رضا شاه، مخالفت کرد و مجبور به خانه نشینی شد تا برکناری رضا شاه.
با روی کار آمدن محمد رضا کار برای مصدق راحت تر شد و توانست با هم حزبی هایش کارها را مطابق میل خود جلو ببرد تا آنجا که در دوران نمایندگی مجلس توانست صنعت نفت را ملی کند و شاه مجبور شد به خاطر قدرت زیاد، او را به مقام نخست وزیری منصوب کند
ملی کردن صنعت نفت یعنی چه؟
‹‹به‌نام سعادت ملت ایران و به‌منظور کمک به تأمین صلح جهانی، امضاکنندگان ذیل پیشنهاد می‌نماییم که صنعت نفت ایران در تمام مناطق کشور بدون استثناء ملی اعلام شود یعنی تمام عملیات اکتشاف، استخراج و بهره‌برداری در دست دولت قرارگیرد››
تصویب و ملی شدن صنعت نفت سه پیامد را در پی داشت:
یک: ناراحتی کشور انگلستان در پی از دست دادن منابع قوی و درآمد نفت ایران و دوم مشکلات اقتصادی که مصدق راهی برای جبرانش نداشت و کشور دچار مشکل شده بود و سوم از دست دادن حمایت متحدان غربی نهایت کشور انگلستان و امریکا (طبق سندی که سازمان سیا در سال ۲۰۱۳ منتشر کرد در این واقعه دست داشته) تصمیم به برکناری مصدق گرفتند
پس از خروج شاه از ایران در تاریخ ۲۶ و ۲۷ مرداد قرار بر این شد که علی اکبر دهخدا رئیس شورای سلطنت شود که با بازگشت شاه این امر عقیم ماند.
پس از خروج شاه از ایران کودتای ۲۸ مرداد که به عملیات تی پی آژاکس مشهور است انگلستان و امریکا با استفاده از ارازل و اوباش و زنان روسپی تظاهرات را شروع کردند و به بازار رفتند ثروتمندان شهر هم که از حمایت های اخیر مصدق از توده ای ها ناراحت بودند به تظاهرات کنندگان پیوستند تظاهرکنندگان که با خیانت پلیس به مصدق خیلی آسان به ساختمان رادیو رسیده بودند رادیوی ایران را برای چند ساعت مجبور به خاموشی کردند؛ سرلشکر زاهدی به نخست وزیری رسید؛ شاه به ایران برگشت
در جریان این کودتا ۴۱ تن کشته و ۷۵ نفر زخمی شدند و پس از بازگشت شاه به ایران، مصدق از کار برکنار و به زندان افتاد و پس از آزادی هم به مدت ۱۴ سال در حصر خانگی به سر برد تا اجل مهلتش نداد
وصیت کرده بود تا در کنار مزار کشته شدگان قیام ۳۰ تیر به خاک سپرده شود ولی شاه مخالفت کرد و خانه اش در احمدآباد به منزلگاه ابدی اش تبدیل شد