خیابانهای اصلی شاهرود و تکدی گری کودکان
غلامرضا جعفری حقوقدان و مدرس دانشگاه
به خیابان میروم کودکانی را میبینم که گرمای وحشتناک تابستان امسال مانع حضورشان در ترافیک نا بسامان شهرم شاهرود نمیشود شهری که وضعیت خیابانهایش از جهت منطقی بودن چراغ قرمز ، خط کشی پل عابر ، عرض خیابان برای عبور و مرور جالب نیست و حالا میان چراغ های قرمز میدان های اصلی کودکان کار ،نه کودکان تکدی ظاهرا مهمان از یک شهر همجوار در این گرما با سن کم میان دست و پا پشت چراغ قرمز و گدایی چه چهره ناخوش ایندی برای گردشگری و چه تصویر ضمختی از فقر اقتصادی و بالاتر فقر فرهنگی زیرا که کودکان و نوجوانان سرمایه های معنوی جامعه می باشند و سلامت روح و جسم آن ها تضمین کننده ی سلامت جامعه در آینده است . بنابراین مسائل آنان از جمله مسائلی است که باید به آن ها توجه ویژه ای مبذول داشت . بررسی ریشه ای مسائل اطفال و از آن جمله بزهکاری اطفال ، برای رسیدن به یک جامعه ی ایده آل شرطی ضروری است.
در واقع از قدیم الایام گفته اند ، پیشگیری بهترازدرمان است . طبعا اگر طفلی به هر دلیلی از ابعاد جسمانی ، روانی و رفتاری به نقصان و یا انحرافی مبتلا گردد ، قهرا بازپروری وی مستلزم صرف هزینه های هنگفت و مضاعفی خواهد بود . از طرف دیگر بسیاری از افرادی که همواره مرتکب جرائم گوناگون می شوند ، همان کودکان بزهکار دیروز هستند و اما بزه تکدی گری و کار کودکان ماده 79 قانون کار به صراحت اشعار می دارد : به کار گماردن افراد کمتر از 15 سال ممنوع است “. و تکدی گری کودکان همچنین حقوق ایران لحاظ شده آنجا که در رابطه با حکم کسی که کودکی را به تکدی گری وا دارد در ماده 713 قانون مجازات اسلامی ایران اشعار می دارد :
” هر کس طفل صغیر یا غیررشیدی را وسیله تکدی قرار دهد یا افرادی را به این امر بگمارد به سه ماه تا دو سال حبس و استرداد کلیه اموالی که از طریق مذکور بدست آورده است محکوم خواهد شد”.
ماده 3 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان و ماده 36 کنوانسیون حقوق کودک نیز هر دو به اشکالی از استثمار کودکان که جنبه مجرمانه هم دارند مانند قاچاق کودکان ، هرزه نگاری و فحشا کودکان ، به کارگیری کودکان در کار قاچاق تا واداشتن کودک به تکدی گری و امثال آن اشاره دارندو اما این بزه دیدگی اطفال آسیبهایی به شرح ذیل در پی دارد ::
1-مهیا شدن فرصت مناسب برای بهره کشی از کودکان توسط خانواده های آسیب دیده یا در معرض آسیب
2-از دست رفتن فرصت های آموزشی کودکان که به دلیل تکدی گری به ترک تحصیل اجباری منتهی می شود.
3-بروز مشکلات جسمانی در خیابان ها برای کودکان به دلیل در معرض سرما، گرما، آلودگی صوتی و… قرار گرفتن؛
بی توجهی به بهداشت فردی به منظور ایجاد ترحم در مردم44-احتمال بالای اغفال کودکان توسط باندهای تبهکار به دلیل نبود نظارت و مدیریت والدین
سوءرفتار جسمی و جنسی از کودکان به دلیل در معرض آسیب بودن آنها 5-
6-آزار جنسی کودکان و عوارض جسمی و روانی ناشی از آن که گاهی سال ها فرد را مستعد آسیب می سازد
کودکان کار در بزرگسالی دچار مشکلات فراوانی می شوند، کودکی نکرده اند، یا بهتر است بگویم کودکی خود را با رنج و درد به خاطر دارند. به دلیل نبود سرپرست او در خیابان امنیت هم ندارد. مورد تحقیر، توهین، تعرض و ….. قرار می گیرد و کودک‌آ‌زاری جسمی، جنسی، عاطفی و روانی همه را تجربه می‌کند.
4.8درصد از 122 کودک کار در اصفهان گفتند که یک تا پنج‌بار مورد آزار جنسی قرار گرفته‌اند. این آمار حاصل تحقیق چهار پژوهشگری است که با این کودکان مصاحبه کرده‌اند. در این پژوهش که در سال 91 منتشر شده، آمده است: «3.3 درصد از این کودکان بین پنج تا ده بار و بالاتر مورد آزار جنسی قرار گرفته‌اند.»پژوهشگران دانشگاه یزد، علیرضا افشانی، عباس عسکری ندوشن، محمد حیدری و محمد نوریان نجف‌آبادی بعد از ارائه یافته‌ها تاکید کرده‌اند: «این یافته با نتایج تحقیقات قبلی همسوست. مثلا در پژوهش احمد خانی‌ها هم 20.9 درصد از کودکان مورد مطالعه مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفته‌اند…
7-بالا بودن ضریب مرگ و میر در کودکان خیابانی به دلیل در معرض آسیب بودن آنها؛
8-ترویج و گسترش کسب درآمد از طریق تکدی گری کودکان
9-ارائه چهره زشت از شهر و تبعات ناخوشایند آن در نگاه هر ناظر بیرونی
10-قرار گرفتن در معرض رفتارهای پرخطر
11-افزایش احتمال سوءمصرف یا خرید و فروش مواد مخدر توسط کودکان متکدی
12-احتمال قاچاق کودکان و عوارض ناخوشایند حاصل از آن
13-شروع بزهکاری و افزایش آسیب پذیری کودکان متکد ی با یک تعریف ساده میتوان گفت ، طفل بزهکار فردی است که قبل از رسیدن به سن هیجده سالگی ، مرتکب جرمی شود .فقر از عوامل اصلی ایجاد بزهکاری است . کمبود امکانات نظیر امکانات بهداشتی ، خوراک ، پوشاک و مسکن باعث می شود نیازهای اشخاص بر طرف نشده و موجب تحریک وترغیب آن ها به ارتکاب بزه های مختلفی می شوند . درچنین شرایطی برخی از والدین از کودکان خود برای ارتکاب جرائمی همچون سرقت استفاده می کنند و یا با وادار کردن فرزندانشان به تکدی گری آن ها را وسیله ای برای امرار معاش قرار می دهند
14-افزایش آسیب های اجتماعی ناشی از تکدی گری درکودکان
ده دلیل عمده افزایش تکدی گری کودکان عبارتند از:
1-حمایت مردم و کمک های مالی آنها از کودکان متکدی
ضعف ساماندهی کودکان خیابانی توسط نهادها و سازمان های متولی 2-
3-افزایش آسیب پذیری خانواده ها به دلیل فقر، بیکاری، فوت والدین، بی سرپرستی و عوامل دیگر
4-پذیرش و عادی شدن حضور کودکان درخیابان
سوء استفاده از کودکان برای کسب درآمد خانواده توسط والدین 5-
6-افزایش حضور کودکان اتباع بیگانه در خیابان ها و کسب درآمد از طریق تکدی گری
7-ترس و نگرانی افراد شیاد از احتمال دستگیری به دلیل تکدی گری و سوء استفاده از فرزندان برای کسب درآمد
8-درآمد بالای کودکان از تکدی گری و تداوم این پدیده شوم؛
9-تحت تاثیر واقع شدن مردم و ارائه کمک آسان به کودکان متکدی
10-بی توجهی مسوولان به بهره کشی از کودکان توسط خانواده ها و افراد شیاد یا باندهای تبهکاری
بر اساس محورهای ذیل می توان برای پیشگیری و کاهش پدیده کودکان کار و خیابان از جمله کودکان متکدی برنامه ریزی نمود
1-سرمایه گذاری اقتصادی و فرهنگی در شهرهای کوچک و متوسط به عنوان محورهای توسعه منطقه ای –
2-طراحی نظام های جامع حمایتی برای حمایت از قشر محروم
3- اعمال نظارت بیشتر بر نواحی حاشیه شهری و تامین امنیت و سلامت اجتماعی محله های آسیب زا .
4–-فرهنگ سازی نحوه برخورد مردم با این کودکان
5–-ایجاد اشتغال حداقل برای یکی از اعضای خانواده
–6- همکاری سازمان ثبت احوال برای ارائه شناسنامه و هویت دهی به کودکان
–7- تاسیس هر چه بیشتر مراکز مشاوره و راهنمایی و بهداشت خانواده
–8- کمک به برقراری روابط نزدیکتر بین خانه و مدرسه
–9- اعمال دقت نظر در گزینش معلمان مدارس فقیرنشین و آسیب زای شهری
–10- هدایت کودکان کار به کانال های قانونمند شغلی البته منظور افراد بالای 15 سال است
–11- از بین بردن نگرش منفی نسبت به کودکان کار و خیابانی
–12- مشارکت دادن بچه ها در تصمیم گیری های مربوط به خود و زندگی
–13- رشد برنامه های کنترل اجتماعی و آموزش هایی که منجر به رشد کنترل درونی می گردد .
–14 -درگیر نمودن جوانان ونوجوانان علی الخصوص طبقات بالای اجتماع در امر حمایت از کودکان کار و خیابانی