به گزارش ایرانیان فردا نقل از نشریه پیام ابراهیم ،هیج کس فکر نمی کرد روزی موشک ها روابط دوکشور دور از هم وظاهرا بی تنش را به رابطه پر تنش وشاید هم دشمنی تبدیل کند. 18 دی ماه 1398، در سایه فضای جنگ آلود دوران ترامپ  وبیم از حمله احتمالی در پاسخ به موشک باران پایگاه عین الاسد درعراق، هواپیمای اوکراینی با 176 مسافر عمدتا دوتابعیتی ایرانی درآسمان ایران هدف دو موشک قرار گرفت وبا سقوط دهشت بار خود روابط ایران و اوکراین را درمسیر تیرگی قرار داد.

تا پیش از این حادثه اوکراین همچون سایر جمهوری های سابق شوروی برای مردم ایران کشوری برای تفریح، تحصیل و تجارت محسوب می شد. اما اوکراین فقط این نبود ودر واقع مهم ترین دروازه ژئوپلتیک  میان روسیه و اروپا است و همین چشم انداز ژئوپلتیک اوکراین را مستعد پذیرش تنش در روابط روسیه واروپا می کرد.

-دگردیسی راهبردی ایران وروسیه :

تقویت چشم گیر رابطه ایران و روسیه که  از دوران اول ریاست جمهوری پوتین می توان رد پای آن را یافت در دوران دوم ریاست جمهوری پوتین و پایان ریاست جمهوری مدودف، به گونه ای پایه گذاری شد که احتمال هرنوع اثرگذاری بر روابط ایران باسایر نقاط جهان ناشی از تنش سیاست خارجی روسیه دور از انتظار نیست.

قابل ذکر است پوتین دراولین دوره ریاست جمهوری خودسیاست ادغام دراروپا و پیوستن به ناتو را دنبال می کرد. اما اروپا به دلایل مختلف و از جمله مسائل حقوق بشری این موضوع را نپذیرفت و روسیه پوتین تغییر جهت راهبردی داد وتلاش کرد تا کمر بند امنیتی – تهاجمی در برابر ناتو ایجاد کند.

 این سیاست، جمهوری های سابق شوروی وحتی کشورهای پرسابقه  اروپایی مانند سوئد، فنلاند و نروژ را نیز در معرض تهدید امنیتی قرار داد تا از پیوستن به ناتو خود داری کنند.

با این حال جمهوری های سابق شوروی گرایش به سمت عضویت در ناتو پیدا کردند و اوکراین نیز چنین درخواستی را مطرح کرد. این رویکرد اوکراین مجموعه بهانه های روسیه برای حمله به اوکراین را کامل کرد و بالاخره منجر به حمله روسیه به اوکراین گردید.

روسیه درحمله برق آسا به اوکراین و تسلیم این کشور ناکام ماند وغرب وبخش اصلی اتحادیه اروپا  از سیاست یکپارچه ای در تحریم روسیه پیروی کردند. این واکنش غرب و اروپا، روسیه را بیش از گذشته را برآن داشت تا شرکای سیاسی و یا نظامی در زمینه حمله به اوکراین پیدا کند.

سایه جنگ اوکراین بر دیپلماسی ایرانی

 در تهران، حمله روسیه به اوکراین با موضوع جلوگیری از گسترش ناتو به شرق توجیه گردید. این درحالی است که درکنار این موضوع بحث فروش پهباد به روسیه در آخرین دیدار پوتین از تهران نیز مطرح شده است.

 بر اساس گزارش های طرف اوکراینی و منابع غربی- اسرائیلی پهباد های ایرانی در جنگ اوکراین استفاده شده است. البته به نظر می رسد اکنون روسیه  تغییرات ظاهری در مشخصات این پهبادها داده است. اما  این موضوع از نظر حقوقی توجه زیادی در ارتباط با قطعنامه های سازمان ملل ایجاد کرده است.

با توجه به همین موضوع هرچند آقای امیر عبدالهیان وزیر امور خارجه ارسال این پهبادها را به قبل از آغاز جنگ روسیه و اوکراین مربوط دانسته است با اینحال طرف اوکراینی و محافل غربی این ادعا را نپذیرفته اند.

مضمون اصلی رد ادعاهای اوکراین از طرف ایران نوعی عقب نشینی ضمنی ونه رسمی از توجیه حمله روسیه به اوکراین از طریق مخالفت با گسترش ناتو به شرق است. در واقع اکنون ایران متوجه تبعات ادعای اولیه در توجیه این حمله شده است.

ایران ازگذشته واز طریق ترکیه همسایه ناتو بوده است. این موضوع هیچگاه باعث تفسیری از گسترش تهدیدات امنیتی راهبردی در تهران نشده است. اکنون با طرح ادعای اولیه ابعاد پنهانی از وجود یک دیدگاه راهبردی امنیتی در تهران رخ نموده است که تبعات زود هنگام آن را می توان در نبرد اوکراین و روسیه مشاهده کرد.

 به تعبیر دقیق تر، فرض رویارویی با ناتو در افق به دلیل  مخالفت های بین المللی و نهاد های سیاسی و مالی آن،  نه تنها یک تئوری بسیار خام اندیشانه   امنیتی است بلکه سرمایه گذاری امنیتی بر روی این فرضیه، تالی فاسد مستقیم آن اسقاط اقتصادی و اجتماعی واحتمالا جغرافیایی ایران خواهد بود.

واکنش دیپلماتیک ایران به جنگ اوکراین تاکنون از طرف اوکراین نه تنها بی طرفانه ارزیابی نشده است بلکه به سمت بحرانی شدن پیش می رود.

تخریب بنیادی رابطه ایران و اوکراین- اروپا :

جنگ اوکراین به تخریب بنیادی رابطه ایران و اوکراین- اروپا منجر شد. جنگ اوکراین تنها تخریب رابطه با یک کشور نیست. اساسا علت وجودی این جنگ تهاجم راهبردی روسیه به شرق اروپا است. بنابراین اتهام مشارکت در این جنگ نیز تنها به تخریب رابطه با یک کشور منجر نخواهد شد.

زلنسکی توانسته است تهاجم به کشورش را از منازعه دو کشوری خارج کند و این جنگ را به نمایندگی از مقاومت غرب در برابر تهاجم روسیه تبدیل کند. این رویکرد علاوه بر جذب منابع مالی و کمک های مستمر تسلیحاتی، جایگاه سیاسی و بین المللی روسیه را به شدت تنزل داده است. هر نوع همسویی با روسیه در شرایط کنونی به عنوان بخشی از پشتیبانی نظامی در جنگ اوکراین ارزیابی می شود.

واضح است که طرف ایرانی قادر به کنترل طرف روسی نیست ومبادله تسلیحاتی با روسیه ظن درگیری در جنگ اوکراین را افزایش می دهد.

تهران هنوز رسما ادعای توجیهی گسترش ناتو به شرق را پس نگرفته است و شرایط لازم برای برقراری تماس مستقل با اوکراین را نیز ندارد. اوکراین در کنار3 کشور انگلستان، سوئد وکانادا اکنون به دنبال ارجاع پرونده هواپیمای اوکراینی به دیوان داوری لاهه است.

سکوت سنگینی برروند رسیدگی  این پرونده در تهران ودر ارتباط با کشورهای ذینفع حاکم است. انتظار هم نمی رود ابتکار مشخصی از طرف ثالث یا حتی سازمان بین المللی هوانوردی ایکائو در مهلت  تعیین شده صورت گیرد. او کراین هر چند بخشی از این پرونده است اما سیاست اوکراین ایجاد اجماع در برابر جمهوری اسلامی است. شرایط بحرانی سیاست خارجی پس از توقف مذاکرات برجام  که خود ناشی از تهاجم وسیه اوکراین نیز بود، اکنون تهران را پشت مرزهای اروپا در اوکراین گرفتار کرده است  وموجب  تشکیل دیوار بی اعتمادی اوکراینی- اروپایی با ایران شده است.

جمع بندی:

 هر روند بحرانی که در رابطه ایران واوکراین به موازات جنگ اوکراین وپیگیری حقوقی هواپیمای اوکراینی پیش آید، هزینه های بالا و بازگشت ناپذیری برای ایران به همراه خواهد آورد.

اکنون همکاری راهبردی – امنیتی ایران وروسیه در حال قربانی کردن سهم ایران از همکاری های بین المللی است.

هر چند نشانه های تفییر درابطه ایران و اوکراین دیده نمی شود اما صداهای انتقادی ضعیفی از درون حکومت در باره اشتباه بودن رابطه راهبردی ایران وروسیه به گوش می رسد.

به نظر می رسد امتداد این سیاست  پرونده تهران را از زاویه جدیدی در سازمان ملل خواهد گشود وقید تازه ای ایجاد خواهد کرد. از دست دادن  فرصت همکاری با اروپا فشار مضاعفی را بر ساختارهای اقتصادی و تولیدی ایران وارد خواهد کرد وقابل پیش بینی است که نه روسیه در اوکراین پیروزی به دست خواهد آورد ونه ایران بدون همکاری بین المللی راهی به سوی توسعه خواهد داشت.