بخش مهمی از بحران آب در ایران ناشی از سیاستگذاری های نادرست است که باید به زودی اصلاح شود

به گزارش ایرانیان نقل از آرمان ملی، خبرِ روز شايد پوشش کامل مراسمِ تدفين هوشنگ ابتهاج، شاعر نام‌آور ايراني باشد يا اولين حضور زنان(به صورت محدود و گزينشي) در استاديوم آزادي براي تماشاي مسابقات ليگ برتر فوتبال ايران. شايد هم ادامه مذاکرات برجام و يا ادامه واکنش‌ها و اظهارنظرهاي مسئولان و مقامات رسمي و امامان جمعه راجع به بحث حجاب زنان و حيوانات خانگي و… بتواند تيتر و عکس يک صفحات روزنامه‌هاي سراسر کشور را به خود اختصاص دهد. اما همدان و برخي شهرهايي که مردمانش هنوز هم آب(حتي براي آشاميدن)، ندارند، نمي‌تواند مورد غفلت واقع شود. اهالي اين مناطق ، تنها کاري که از دستشان برمي‌آيد اين است که ويدئوهايي از مشکلات خود در شبکه‌هاي مجازي به اشتراک بگذارند و در نهايت به خيابان‌ها بيايند و صداي اعتراضشان را به گوش مسئولان برسانند. بعدازظهر پنجشنبه سوم شهريور 1401، مردم همدان براي سومين روز متوالي در اعتراض به قطع و کمبود آب اين شهر به خيابان‌ها آمدند. در دو شب نخست اين تجمعات که مقابل آرامگاه بوعلي سينا، برگزار شد.حالا ديگر 10 روزي مي‌شود که همدان با کمبود آب مواجه است و علاوه بر تمامي قنات‌ها و چاه‌هايي که در روزهاي گذشته از مدار آبرساني به شبکه آب شهري خارج شده‌اند، گفته شده است که سد «اکباتان» هم از هفته آينده از مدار خارج خواهد شد. آب شهر همدان را در اصل دو سد تامين مي‌کنند، سد اکباتان که مهم‌ترين سد استان است و سد آبشينه که از سرريز سد اکباتان پر مي‌شود اما در نبود آب در سد اکباتان، آبشينه از بند سياه‌کمر آبگيري شده است. بقيه نياز شهر همدان با چاه‌هاي زيرزميني رودخانه‌هاي عباس‌آباد و خاکو تامين مي‌شود. بايد گفت که مثل ديگر بحران‌هاي کم‌آبي در ايران، الگوي نادرست و نامناسب کشاورزي که دولت ها در دهه‌هاي اخير تشويق و حمايت کرده يکي از مهم‌ترين عوامل است. به گفته کارشناسان، سوء مديريت هم به مشکل افزوده است؛ افزايش بي‌رويه تعداد و تخليه چاه‌ها، برداشت بيش از حد مجاز از سفره‌هاي آب زيرزميني و خشک شدن تدريجي اين سفره‌ها هم مشکل را شدت داده است. به گفته مديرعامل شرکت آب منطقه‌اي استان همدان بين سال‌هاي 1393 تا 1400، حدود 4690 چاه غيرمجاز در همدان مسدود شده است. پيش از همدان نيز شهرهاي شهرکرد و اروميه درگير بي‌آبي بودند. اين شهرها از مناطق سردسير و پرآب ايران هستند. به گفته کارشناسان: «نااميدي شهروندان در فقدان يک مديريت پاسخگو، مسئوليت پذير، کارآمد، شفاف و مشارکت جو مساله بحران آب در کشور را تبديل به بحراني اجتماعي کرده است که اگر به درستي مديريت نشود، مي‌تواند پيامدهاي جبران ناپذيري داشته باشد.»
نگاه غالب بر جامعه ايراني به توسعه، نگاهي سخت افزارانه است
مهدي قوامي‌پور، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با «آرمان‌ملي»، مساله بحران آب در ايران را از يک سو با موضوع خشکسالي جهاني در ارتباط مي‌داند و از سوي ديگر مثل هر پديده‌اي متاثر از عوامل محلي. او مي‌گويد: «دقيقا همين عوامل محلي است که بايد مورد توجه و تاکيد قرار بگيرد. در بررسي عوامل محلي نيز به نظر مي‌رسد نبايد مساله را به سطح تکنيکي و فني تقليل داد، بلکه بايد آن را در سطح سياستگذاري مورد مداقه و واکاوي قرار داد.» به گفته اين کارشناس، «در اين سطح، نگاه سياستگذاران به موضوع توسعه، استقلال و برخي از مفاهيم بنيادي در اين حوزه از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. به عنوان مثال، نگاه غالب بر جامعه ايراني به توسعه، نگاهي سخت افزارانه است. يعني هر گاه ما به توسعه فکر مي‌کنيم عموما کشورهايي با تکنولوژي‌هاي پيشرفته را در ذهن داريم و کمتر به شاخصه‌هاي انساني توسعه فکر مي‌کنيم. غلبه چنين نگاهي در حوزه سياستگذاري منجر به ساخت شهرک‌هاي صنعتي در شهرهاي مختلف و تخريب گسترده محيط زيست شده است. هر چند همين شهرک‌هاي صنعتي نيز زير فشار اقتصاد دلالي و رانتي‌عملا به نتيجه مورد نظر سياستگذاران نرسيد. يا مثلا نوع نگاه و فهمي که سياستگذاران از مفهوم استقلال، داشته و دارند آنها را به سمت هدايت منابع براي خودکفايي در توليد محصولاتي سوق داد که باعث اتلاف منابع آبي شد.»
سياستگذاري‌هاي نادرست
بنابراين به گفته اين کارشناس، «از يک سو، بخش مهمي از بحران آب در ايران ناشي از سياستگذاري‌هاي نادرست در حوزه محيط زيست و منابع آبي کشور است و از سوي ديگر، بايد موضوع بحران آب در ايران را امري تنيده در ابعاد اقتصادي و اجتماعي کشور ديد.»
بحران آب؛ بحران اجتماعي
به گفته اين کارشناس « بحران آب، ديگر صرفا يک مساله فني نيست و بايد آن را در سطح سياستگذاري بررسي کرد.»او ادامه مي‌دهد: «در اين سطح، بحران آب موجب مهاجرت‌هاي گسترده با تبعات اجتماعي، اقتصادي فراوان و اخلال در زنجيره تامين مواد غذايي مي‌شود که اين اتفاقات در نهايت دسترسي به منابع غذايي و حياتي را سخت‌تر مي‌کند و منجر به بروز مشکلات اجتماعي مي‌شود.»

  • نویسنده : سارااستوارحصاری
  • منبع خبر : آرمان ملی