سمنان ( ایرانیان فردا) – از آنجایی که شاد، این سامانه پرفراز و نشیب، بعد از گذشت 10 ماه از فراگیری کرونا، با توجه به غیرحضوری و آنلاین شدن آموزش‌ها و عدم حضور دانش آموزان در مدرسه در شرایط کرونا توانسته است بعنوان روشی برای آموزش مجازی مورد استفاده قرار گیرد، ولی سهم «دانش آموزان با نیاز ویژه» که در این شرایط بیشتر دچار مشکل شده‌ اند، از این شبکه نمی توان نادیده گرفت.

مناسب سازی یکی از دغدغه های اصلی این دسته از دانش آموزان است؛ همان مطالبه و خواسته ای که اگر بدرستی محقق شود، آنها را بی نیاز از کمک و دلسوزی اطرافیان می کند و پلی برای ارتباط موثر آنها با جامعه می شود.

سایه سنگین کرونا بر آموزش کودکان استثنائی

رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان سمنان، با بیان اینکه بیش از 990 دانش آموز با نیازهای ویژه که در هفت گروه آموزشی آسیب دیده شنوایی، آسیب دیده بینایی، معلول جسمی_حرکتی، کم توان ذهنی، اختلال رفتاری_هیجانی و طیف اوتیسم، چند معلولیتی و دارای مشکلات ویژه یادگیری تقسیم می‌شوند، گفت: هر یک از این گروه‌ها نیز باید از شیوه‌ی تدریس و یادگیری متفاوتی هم نسبت به گروه‌های دیگر و هم نسبت به دانش آموزان عادی برخوردار شوند و البته آموزش وپرورش استثنایی از بدو تشخیص، دانش آموزان دارای معلولیت را تحت پوشش می دهد.

محمد کرمانی با اشاره به اینکه آموزش دانش آموزان با نیازهای ویژه در ایام بحران ویروس کرونا با توجه به دستورالعمل ستاد مقابله کرونا صورت می پذیرد، خاطرنشان کرد: در ایام وضعیت سفید، آموزش ها به صورت حضوری و با حداقل دانش آموزان حتی انفرادی با رعایت تمامی پروتکل های بهداشتی و در روزهای نارنجی و قرمز با توجه به مشکلاتی که دانش آموزان با نیازهای ویژه از قبیل عدم دسترسی به اینترنت، نداشتن گوشی هوشمند و فقر سواد رسانه ای والدین، علاوه بر آموزش مجازی در شبکه شاد و هم چنین بیماری های زمینه ای خاصی که دارند، آموزش به صورت نیمه حضوری یعنی با توجه به توانایی دانش آموزان، تکالیف و تمرینات درسی را به صورت کپی تهیه و به خانواده دانش آموزان تحویل می دهند و راهنمایی‌های لازم را نیز به خانواده ها جهت آموزش و حل تمارین و تکالیف داده می شود.

وی در ادامه با عنوان این مطلب که در مناطق دور افتاده که حتی هیچ یک از وسایل کمک آموزشی و رسانه های آموزشی در دسترس ندارند، معلم به صورت حضوری با رعایت تمام پروتکل های بهداشتی در آن منطقه حضور پیدا می کند، اظهار کرد: در دوره پیش دبستانی نیز با توجه به عدم ارائه مطالب در شبکه شاد، همکاران در پیام رسان های داخلی، اقدام به تشکیل گروه و آموزش دانش آموزان می ‌کنند. ضمنا آموزش دانش آموزان تلفیقی – فراگیر و دارای مشکلات ویژه یادگیری با تشکیل گروه در پیام رسان شاد، طبق دستورالعمل ارسالی سازمان آموزش وپرورش استثنایی اقدام شده است.

رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان سمنان، در رابطه با دیگر مشکلات آموزشی این گروه از دانش آموزان گفت: با توجه به شرایط ویژه دانش آموزان آسیب دیده شنوایی، چند پایه بودن کلاس ها و عدم ارتباط مناسب با دبیر و معلم خود، مشکلات عدیده‌ای در آموزش دانش آموزان این گروه وجود دارد، به خصوص آموزش های حضوری که معلم و دانش آموز جهت ارتباط بهتر و آموزش دروس، مجبور به برداشتن ماسک خود می‌شوند.

کرمانی با اشاره به اینکه23  مرکز مستقل، 17 مرکز اختلالات یادگیری و 222 نفر نیروی انسانی مستقیم و سایر امکانات مادی و معنوی دیگر، تعلیم و تربیت 991 نفر از دانش آموزان با نیازهای ویژه در گروه های مختلف استان را تدارک می کنند، افزود: با توجه به فقر مالی، فرهنگی و سواد رسانه ای بیشتر والدین دانش آموزان با نیازهای ویژه در استفاده از اینترنت و کار با گوشی و تبلت، دچار مشکل هستند. کار با گوشی و تبلت برای دانش آموزان گروه آسیب دیده بینایی و شنوایی مشکل خاصی ندارد، اما برای دانش آموزان گروه کم توان ذهنی با توجه به معلولیت ذهنی، مشکلات زیادی ایجاد کرده است. علاوه بر هزینه های استفاده از فضای مجازی، درمان دانش آموزان نیز هزینه‌بر می باشد.

وی با بیان اینکه از بدو انتشار ویروس کرونا و تعطیلی مدارس، مدیران مدارس حداکثر استفاده را از امکانات موجود در مدارس جهت آموزش دانش آموزان داشتند، گفت: دانش آموزانی که نیاز به تبلت داشتند، در مدارس با کمک مدیران شناسایی و طی نامه ای به سازمان آموزش و پرورش استثنائی جهت تامین تبلت اقدام شده که نسبتاً اقدامات خوبی صورت پذیرفته است. البته بعضی از مدیران مدارس، تبلت و حتی بسته های اینترنتی دانش آموزان واجد شرایط را توسط خیرین تامین نموده اند.

رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان سمنان، عنوان کرد: تحصیل دانش آموزان در شبکه شاد و به صورت مجازی  باتوجه به مشکلات جسمی و ذهنی دانش آموزان با نیازهای ویژه کارایی چندانی ندارد. برای برخی از گروه های استثنایی از قبیل پیش‌دبستانی، تلفیقی- فراگیر و مراکز مشکلات ویژه یادگیری در شبکه شاد کار خاصی انجام نشده به جز تشکیل گروه در پیام رسان شاد. دانش آموزان گروه کم توان ذهنی با توجه به شرایط خاص هر دانش آموز، معلولیت ذهنی دانش آموزان و مشکلاتی که خانواده ها با آن درگیر هستند، آموزش بصورت مجازی موثر نمی باشد.

کرمانی افزود: البته حضور دانش آموزان گروه کم توان ذهنی حتی در شرایط زرد باتوجه به معلولیت ذهنی و عدم درک کافی از رعایت پروتکل های بهداشتی، هم برای دانش آموزان و هم برای کادر اجرایی و آموزشی دانش آموزان، خطرناک می باشد؛ چرا که دانش آموزان ناشنوا و نابینا با توجه به اینکه در رعایت پروتکل های بهداشتی باتوجه به معلولیت بینایی و شنوایی با مشکل مواجه هستند، بسیار آسیب پذیر می باشند.

وی از اقدامات اداره آموزش و پرورش استثنائی استان در دوران شیوع کرونا را تولید محتوای آموزشی توسط دبیران و آموزگاران گروه های مختلف برای دانش آموزان با نیازهای ویژه، تشکیل گروه در پیام رسان های داخلی جهت آموزش دانش آموزان با نیازهای ویژه توسط معلمان و دبیران، تولید محتوای آموزشی توسط معلمان استان در گروه های پیش دبستانی، کم توان ذهنی، پایه هفتم، پیش حرفه ای و دانش آموزان تلفیقی فراگیر جهت بارگذاری در شبکه شاد توسط سازمان آموزش و پرورش استثنایی، تهیه تبلت توسط خیرین برای دانش آموزان نیازمند، خرید بسته اینترنت توسط خیرین برای دانش آموزان نیازمند در برخی مدارس و تهیه بسته های آموزشی برای دانش آموزانی که به فضای مجازی دسترسی ندارند، بیان کرد.

رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان سمنان در پایان با اشاره به کلنگ زنی جهت احداث مدرسه اوتیسم در مرکز استان، اظهار کرد: در زیست بوم جدید و در شرایطی که ما با شیوع بیماری کرونا مواجه هستیم و خیلی از مسیرها به علت ریزش این ویروس بسته شده است، کار و فعالیت را تعطیل نکردیم و در همین مدت کمتر از یک سال، همکاران بنده در اداره استثنائی استان، 55 برنامه جهت بارگذاری در شبکه شاد تولید کرده و جهت استفاده ارائه داده اند. البته آموزش و پرورش استثنائی استان در 4 درس تولید محتوا کرده اند که در سطح کشور نیز استفاده خواهد شد.

شیوه آموزشی جدید و آموزش های مجازی، نیاز دانش آموزان با نیازهای ویژه را رفع نمی کند

ملیحه منتظری یکی از آموزگاران مرکز آموزشی مادر دامغان در رشته کودکان استثنایی با گرایش کم توان ذهنی، با بیان اینکه من از کودکی شیفته و عاشق معلمی بودم و در هیچ مقطع سنی هدفم تغییر نکرد، شاید به این دلیل که الگوهای من در زندگی معلم هایم بودند، گفت: با وجود بستگان نزدیکی که در این رشته مشغول به کار بودند، با دید باز و با علاقه، آن را انتخاب کردم و در طی این ۳۰ سال کار، حتی لحظه ای احساس پشیمانی از انتخابم نداشته ام؛ چرا که به نظرم کار با کودک نیاز ویژه به حریمی است که هر کسی شایستگی ورود به آن را ندارد. قدرتی میخواد فرای قدرت ها، تلاشی می طلبد فرای همه تلاش ها، انگیزه ای قوی بالاتر از همه نیازها و قلبی مالامال از عشق که اگر غیر از این باشد، مرد این میدان نخواهی شد.

وی، به دشواری های کار با کودکان استثنایی خاطرنشان کرد: بزرگترین و سخت ترین قسمت کار در این حوزه این است که باید خالصانه، خلاقانه، عاشقانه، پر انگیزه در راه و مسیری قدم برداری که میدانی کسب نتیجه دلخواه، هدفی بس درازمدت و طولانی خواهد بود. این نتیجه دور از انتظار و دوردست گاهی انگیزه ات را می گیرد، تلاشت را کم رنگ می نماید و تو همچنان باید قاطع و استوار، مصمم و پرتوان به راهت ادامه دهی و این مسیری سخت و طاقت فرساست اکر کودکت را با تمام نقاط قوت و ضعفش نشناسی، درک نکنی و اورا آن گونه که هست نپذیری تا بعد قدم در مسیر اصلاح و تربیت و تعلیمش قرار دهی.

آموزگار مرکز آموزشی مادر دامغان با اشاره به چگونگی تحصیل دانش آموزان استثنایی در دوران کرونا و اینکه آیا جوابگوی نیازهای تحصیلی آنان است یا خیر، خاطرنشان کرد: با توجه به شیوع بیماری کرونا و تعطیلی مدارس، مراکز استثنایی هم تابع مقررات ستاد مقابله با کرونا است و با توجه به وجود نقص ایمنی در اکثر کودکان با نیاز ویژه و مشکلات جسمی متعدد که آن ها را مستعد ابتلا به بیماری می کند، لزوم رعایت پروتکل های سختگیرانه بیشتر احساس می شود و از سوی دیگر آموزش خاص آن ها، لزوم حضوری بودن آموزش ها را ایجاب می نماید؛ لذا جمع دو تضاد، کار را برای کادر اجرایی مدارس بسیار سخت نموده است.

منتظری ادامه داد: بنابراین تا زمانی که حضور بچه ها با وجود رعایت پروتکل سختگیرانه مغایر تصمیمات ستاد نبوده باشد، آموزش آن ها با تدابیر مختلف بصورت حضوری و در سایر موارد بصورت مجازی برگزار می شود که مطمئنا در صورت آموزش مجازی، لزوم همکاری خانواده و اولیاء بخصوص مادر در کنار کودک و حمایت از او موانع کار را برطرف و آموزش را با تمام اهداف به جلو پیش برده ولی با توجه به وجود فقر فرهنگی در اکثر خانواده های دانش آموزان با نیاز ویژه، بار مسولیت و کار مضاعف بر شانه های خسته معلم حمل می شود به نحوی که حتی همکاران متعهد، آموزش را در منازل بچه ها به صورت حضوری برگزار می نمایند.

وی با اشاره به مسائل و مشکلات این دسته از دانش آموزان با شیوه آموزشی جدید، عنوان کرد: آموزش این دسته از کودکان بر اساس سطح ذهنی و توانایی هوشی آنها به صورت انفرادی در کلاس صورت می پذیرد؛ یعنی معلم موظف است با توجه به میزان توانایی و استعداد دانش آموز، مطالب درسی را ارائه داده و با روش های متفاوت عینی و ملموس تا حصول نتیجه رضایت بخش به کار خود ادامه دهد، در شیوه آموزشی جدید و آموزش مجازی نیاز کودک خاص برآورده نمی شود.

آموزگار مرکز آموزشی مادر دامغان، با بیان اینکه اکثر اولیای این دانش آموزان، خسته از مسائل جسمی کودک و به این علت که بار روحی – روانی مشکلات کودک به خانواده تحمیل می شود، قادر نیستند به لحاط روانی، بار آموزش آنان را نیز به دوش بکشند، مدرسه و ساعات حضور در کلاس، فرصتی جهت تمدید روح و روان خسته اولیا می باشد که با وجود آموزش مجازی، بار دیگری به مسائل مختلف آن ها اضافه می شود.

منتظری افزود: مسئله بعدی، نیاز مبرم کودک به تمرین و تکرار مستمر و مداوم مطالب آموزشی با وسایل عینی و ملموس، نیازمند آگاهی به اصول علمی آموزشی و پرورشی مختص خود و مهم تر از همه نیازمند تمرکز است که با وجود مجازی بودن آموزش از همه موارد مذکور محروم می گردد؛ زیرا تعداد بسیار قلیلی از اولیا قادرند تا همه امکانات را در جهت خلق شرایط فوق فراهم نمایند.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به مشکلات مطرح شده مذکور و حساسیت بالای کار و نیز تمامی نقاط ضعف موجود در شاد، چنان چه دانش آموز، خانواده ای مطلع و آگاه را در کنار خود داشته باشد، او نیز مانند دانش آموزان دیگر می تواند به خوبی از سیستم آموزش مجازی بهره کافی را ببرد، ضمن این که به نظر حقیر، سیستم آموزش مجازی نقاط قوت بسیاری نیز دارد که عملا می تواند آموزش را به یک جریان پویا مبدل ساخته و با جذابیت های موجود، به افزایش میزان یادگیری کودک، کمک نماید.

آموزگار مرکز آموزشی مادر دامغان، تصریح کرد: استفاده از نرم افزارهای مختلف، این امکان را به معلم می دهد تا تدریس ها و کلاس درس را از فضای خشک و بی روح به یک نمایش شاد و قابل تامل و قابل درک، تبدیل نماید. چنانچه خانواده شرایط آموزش را در منزل فراهم نماید، در آموزش مجازی می توان خلاقانه این مهم را به امری پویا مبدل ساخت و تدریس به یک جریان شاد و قابل درک با هر توان و نیازی تبدیل می گردد.

عدم کارایی شاد برای برخی از دانش آموزان با نیازهای ویژه

سارا، دانش آموز پایه نهم دوره اول متوسطه پیش حرفه ای از مرکز آموزشی مادر دامغان، با اعلام رضایت از عملکرد مدیریت و دبیران این مرکز آموزشی، از مشکلات تحصیل مجازی را صرف زمان زیاد جهت دریافت فایل و ارسال تکلیف با زحمت زیاد عنوان کرد و گفت: استفاده ما از فضای شاد محدود بوده و فقط به تشکیل گروه و یا ارسال تک پیام هایی در آن، اکتفا کرده ایم.

وی در پایان آرزو کرد تا با کمک مسئولان، هیچ دانش آموزی از تحصیل باز نماند.

مجالی نیست که پای صحبت تمام مسئولین مرتبط با این حوزه، معلمان مدارس استثنائی و دانش آموزان با نیازهای ویژه بنشینم. معلمانی که اولین دغدغه شان نبود امکانات و بی توجهی به این دانش آموزان است و آخرینش هم آینده مبهم این بچه هاست.

کودکانی که به هر دلیلی در زمره دانش‌آموزان استثنایی‌اند، باز هم از حساب جا مانده‌اند. نه آموزش درستی می‌بینند و نه امکانات خوبی دارند، دلشان هم از شبکه شاد و شبکه آموزش خون است.

دانش‌آموزان استثنایی معمولاً از خانواده‌های کم‌درآمد یا متوسط اجتماع‌ هستند که بار درمان و دشواری‌های زندگی کمر خانواده‌هایشان را خم کرده است، برخی چنان روزگاری را می‌گذرانند که امان از پدر و مادر بریده، طبیعی است.

آنچه که از صحبت با رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان سمنان، معلم و یکی از خانواده های دانش آموزان با نیازهای ویژه می توان جمع بندی کرد، حالا دیگر با فراگیری کرونا که به نوعی تمام جوانب را تحت تاثیر خود قرار داده است، علاوه بر مشکلات پیرامون مناسب سازی کوچه ها و معابر و اماکن عمومی در مورد معلولین، موضوع مناسب سازی نرم افزارهای آموزش مجازی است در شرایطی که امکان استفاده دانش آموزان استثنائی از سامانه شاد به راحتی فراهم نشده است.

/فاطمه زهرا تجلی/