آزادی و امنیت؛ عامل توسعه اقتصادی
روح ا… کلانتری
مسئول سازمان معلمان گلستان
شعارهای جمهوری اسلامی ایران( استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی) بود. قرار گرفتن آنها و نیز تداوم بودن انها معنی و مفهوم خاصی داشت. تحریفی که پس از انقلاب به مرور روی داد و سالهاست که به آنها دامن زده می شود، این است که یکی از آنها چنان پررنگ می شود که بقیه را قربانی می کندو البته سرانجام از هیچ کدام نشانی نخواهد ماند.
برخی آزادی را به گونه ای معنی می کنند که از اسلامیت خبری نیست و برخی برعکس عمل می کنند. لذا لازم است که ما توازن را رعایت نماییم.نخستین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران توسط افرادی نوشته شد که خود به خاطر آزادی، سالها زندان و شکنجه را تحمل کرده بودند.
به همین دلیل قانون اساسی ما بهترین سند تفسیر آزادی است که در صورت تحقق عملی آن می تواند زمینه رشد و شکوفایی را در جامعه فراهم کند.آزادی زیباترین و مقدس ترین واژه فرهنگ انسانی است. آزادی در جامعه ما زمانی نهادینه خواهد شد که مخالفان هم مشمول آن باشند و فرهنگ حقوق مخالف جا بیفتد و به رسمیت شناخته شود. کمال مطلوب همان جمله ای است که شریعتی در نیایش خود از زبان ژان ژاک روسو نقل می کند که( من دشمن تو و عقاید تو هستم اما حاضرم جانم را برای آزادی تو و عقاید تو بدهم.)(1) یکی از شخصیتهایی برجسته کشور نیز در سخنانی اعلام کرده بود که( حکومت مقتدر حکومتی است که حق مخالفینش را نیز بشناسد و با همه وجود از آن دفاع کند و اگر او حق را زیر پا نهاد از راه قانونی با او برخورد کند.
در اصول متعدد قانون اساسی(8،9،23و 24)آزادی بیان و عقاید و آزادی احزاب را یک امر لازم و ضروری دانسته و برآن تاکید کرده است.(2) بنابر این اصول، هر کس می تواند و آزاد است هر عقیده ای داشته باشد و هیچ مقامی حق ندارد او را به صرف داشتن عقیده ای مواخذه کند. هر فرد و جمعیتی می تواند و وظیفه دارد بر اساس عقیده خود به دولت که شامل تمام اجزاء حاکمیت و خط مشی ها و سیاسیت هاست، انتقاد و امر به معروف و نهی از منکر نماید.
نشریات و مطبوعات نیز در بیان مطالب( که منظور همان انتقادات و امر به معروف و نهی از منکر هاست) آزادند.(3)، درزمانی که این اصل را کمیسیون مربوطه به مجلس پیشنهاد داد، در آن آمده بود که مطبوعات و … در بیان انتقادات سازنده آزاد هستند.(4) اما نمایندگان مجلس خبرگان با استفاده از واژه های کشداری مثل انتقاد سازنده ، در قانون مخالفت کرده و می گویند که در آینده هر کس ممکن است آنرا به گونه ای تفسیر کرده و آزادی را محدود کنند.
در خصوص آزادی بیان و عقیده هم آزادی ابراز عقیده غیر دینی هم مورد تایید بوده است. شهید باهنر به عنوان نماینده این کمیسیون به سوال شهید بهشتی در این زمینه پاسخ می دهد. دکتر بهشتی نایب رییس خبرگان می پرسد: خواهش می کنم به این سوال جواب دهید. بنده می گویم یک کسی آمده کتابی نوشته که اصلا سیستم جمهوری اسلامی سیستم بدی است، کتاب نوشته است، می خواهیم بدانیم بر طبق این اصل قانون اساسی(اصل 24) باید جلوی کتاب او را بگیرند یا نه؟ باهنر: خیر. اگر چنانچه عنوان اقدام و عمل دارد به صورتی که می خواهد اصل سیستم را به هم بزند، این البته اشکال دارد.
ولی اگر به صورت اظهار نظر و بیان عقیده باشد،وقتی که ما از اول نوشتیم( نشر افکار و عقاید)حتی ممکن است کسی عقیده خودش را که عقیده ای غیر دینی است، بیان کند و می خواهد عقایدش را بگوید. او یک طرز تفکر اجتماعی، فلسفی، سیاسی دارد و بیان می کند.(5)
در اصل 14 آمده است(…دولت جمهوری اسلامی ایران و مسلمانان موظفند نسبت به افراد غیر با اخلاق حسنه و قسط و عدل اسلامی عمل کنند و حقوق اسلامی آنها را رعایت کنند. این اصل در حقوق انسانی اعتبار داردکه بر ضد اسلام و جمهوری اسلامی ایران توطئه نکند.)
منظور از جمهوری اسلامی نیز نظام اسلامی است نه حاکمیت آن. چنانچه خبرگان کلمه پیشنهادی در حاکمیت را برای اصل آزادی احزاب نپذیرفته کمیت و نظام، فقط شرط نقض نکردن اساس جمهوری اسلامی ایران را پذیرفته است.(6)
امنیت:زمانی که از امنیت بحث می کنیم، بیشتر بر (امنیت اجتماعی) یا امنیت به مفهوم عام آن است که در آن امنیت شغلی، امنیت خبرنگاری ، امنیت سیاسی و سایر امنیت ها مستتر است و به دنبال آن است که امنیت فردی ایجاد خواهد شد.آزادی بودن امنیت در اجتماع باعث بروز پدیده هایی مثل ترور، کودتا، استبداد و یا تشکیل باندهای خشونت خواهد شد.به همین دلیل می گویند که آزادی بدون امنیت نمیتواند وجود داشته باشد و اگر به وجود آمد نمی تواند دوام داشته باشدو این یک بحث بدیهی است.
متقابلا امنیت هم بدون آزادی تامین نخواهد شد. یعنی آزادی تضمین کننده امنیت است و امنیت از آزادی ارتزاق می کند، و همه معتقدند که آزادی و امنیت مثل دو بال هستند که جامعه با آنها پرواز می کند، اما محل نزاع اینجا نیست.باید ببینیم که مولفه های اساسی امنیت چیست ؟
در حقیقت محل نزاع اینجاست.یعنی برای تعریف امنیت باید از همین جا آغاز کنیم.اگر مولفه های امنیت مشخص شد می توان افرادی را که مدعی امنیت یا عدم امنیت در جامعه هستند را تشخیص داد.ما معتقدیم که در میان جامعه و مردم مهمترین مولفه امنیت، اعتماد عمومی و مشارکت و از نظر دولت پاسخگو بودن حاکمان عامل مهم امنیت است.
یعنی در نظام اسلامی همه مسوولان قابل نقدند و ما غیر پاسخ گو در میان مدیران نباید داشته باشیم.
از دیگر مولفه های اساسی امنیت تمرکززدایی سیاسی، توزیع مناسب قدرت و امکان جابجایی مسالمت آمیز در حاکمیت است.عدم مشارکت در جامعه نشانه عدم اعتماد و نبود اعتماد نشانه عدم پاسخگوئی مسئولان است.
اینها لازم و ملزم یکدیگرند.بایدتلاش کنیم که آزادی و امنیت با هم در جامعه تحقق پیدا کرده و هیچ کس به خود اجازه ندهد که به بهانه امنیت آزادی دیگران را سلب کند.نباید امنیت ملی به چماقی برای سرکوب مخالف خود تبدیل شود.
در تمام کشورهای پیشرفته و توسعه یافته تا زمانی که گروههای مخالف دست به اسلحه نبرده و قیام مسلحانه نکرده اند و تنها به نشر افکار و عقائد خود مشغولند مورد احترام بوده و رفتار آنها مخالف امنیت ملی تلقی نمی شود.
نباید افراد منافع خود را مساوی با منافع ملی تصور کرده و با کوچکترین مسئله ای با مخالفان خود برخورد کنند.باید این حقیقت را درک کنیم که آزادی اجتماعی عامل توسعه و رشد پیشرفت خواهد شد.احساس مسوولیت اجتماعی تاثیر مستقیمی در رشد اقتصادی و اجتماعی دارد.اگر مردم احساس کنند که در حکومت نقش دارند از آن حمایت می کنند، اما اگر احساس کنند که حکومت به نظر و دیدگاه آنها توجه ای نداردحضور موثری در فعالیتهای سیاسی و اجتماعی نخواهند داشت.مطالعه تاریخ کشورها نشان می دهد که عدم توجه به آزادی و امنیت شهروندان باعث گسترش دیکتاتوری و استبداد در آن کشورها شده که حکومت قاجار و پهلوی نمونه ای از آنهاست. در جامعه ای که امنیت و آزادی نباشد در برابر کوچکترین ضربه ای مقاومت خود را از دست خواهد داد.
در جامعه ای که امنیت نباشد و یا امنیت شکننده باشد نیروهای داخلی و خارجی تمایلی برای سرمایه گذاری نخواهند داشت. به همین علت اقتصاد در کشورهای استبدادی ، اقتصاد دلالی و تجاری است نه تولیدی. بنابر این هر چه آزادیهای قانونی در جامعه بیشتر باشدمیزان امنیت و پایداری آن نظام افزایش پیدا کرده و فعالیتهای اقتصادی در آن رشد می کند.
تجربه تاریخی نشان داده که آزادی و امنیت عامل مهمی در رشد و پیشرفت کشورهاست. در جامعه بسته و استبدادی نشاط و شادابی افراد کاهش یافته و افراد آن جامعه افسرده و بی انگیزه خواهند بود. در چنین جوامعی افراد چون نمی توانند خلاقیت ها و استعدادهای خود را بروز دهند، اراده ای برای مشارکت نخواهند داشت.
دولت روحانی توانست با بکارگیری نیروهای متخصص و شایسته شرایط مناسبی را در جامعه ایجاد کرده و با کوچکترین گشایشی در زمینه فعالیتهای مدنی و اطلاع رسانی درست و گسترش مطبوعات مکتوب و مجازی شاهد رشد و توسعه اقتصادی و افتتاح پروژه های عظیمی در کشور باشیم.امیدواریم که در دولت رییسی نیز با بکار گیری نیروهای شایسته و کاردان و استفاده از نخبگان و فرهیختگان و اندیشمندان جامعه به سوی رشد و پیشرفت بیشتر گام بردارد.
آزادی سیاسی مطرح در قانون اساسی به عنوان اولین و مهم ترین گام ، عامل مهمی برای تحقق عدالت اجتماعی و اقتصادی و حرکت به سوی تعادل است.عدالت بدون آزادی و آزادی بدون عدالت معنی و مفهومی ندارد.
منابع:
1- نیایش. مجموعه آثار دکتر شریعتی،ج 8، ص 101
2-قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، چاپ اول، سال 1392، موسسه انتشارات کتاب سبز
3-اصل 24 قانون اساسی 4- صورت مشروع مذاکرات مجلس بررسی نهائی قانون اساسی ج اول.645
5و 6 همان ص 650 تا 659